Piter Paul Rubens ƏSƏRLƏRİNƏ BAX
Piter Paul Rubens 1577-ci ildə Ziqendə (Vestfaliyada-indiki Almaniya
ərazisində) anadan olmuşdur. O, hüquqşunas Yan Rubensin yeddinci övladı
idi. Uzun müddət Rubenslər ailəsi Antverpendə yaşamış 1568-ci ildə Köln
şəhərinə köçmüşdür. Bu müddət ərzidə Yan protestantlığa meyl etməyə
başlamışdı ki, bu da katolik cəmiyyətinin xoşuna gəlmirdi. Odur ki, Yan
Rubens öz ailəsini ilə birlikdə sərhəddi keçib İspaniyaya getdi.
Sonradan Yan öldükdən sonra həyat yoldaşı Mariya uşaqları ilə birlikdə
Antverpeə qayıtdı. Lakin həmin vaxt Mariyanın cəmi üç uşağı-on üç yaşlı
Filip və doqquzyaşlı Piter Paul və onların böyük bacıları Blandina
qalmışdı, digərləri hələ uşaq ikən ölmüşdülər.
Belə görünür ki, Filip və Piter öz savadlı atalarındanibtidai latın
dilində öyrənmişdi. Antverpendə onlar latın və yunan dilləri tədris
olunan məktəbdə təhsil almışdılar. Qardaşlar maddi vəziyyətin ağırlığı
ilə əlaqədar olaraq təhsillərini dayandılar və analarına kömək etməyə
başladılar.Ailənin maddi vəziyyətinə təsir edən amillərdən biri
atalarının olmaması və bacıları Blandinanın ərə getməsi ilə əlaqədar ona
qalan vəsaitə cehiz alınması olmuşdur.
1591-ci ildən başlayaraq Rubens rəssamlıq sənətini öyrənməyə başladı.
Bir müddət o Tobias Verxaxtın yanında; on dörd yaşında Adama Van Norta
və eləcə də digər rəssamların yanında işləmişdir. 1598-ci ildə Piter
Müqəddəs Luki rəssamlar Qildiyasına qoşuldu. Piterin ən sevimli müəllimi
Van Ven olmuşdur. Van Ven öz savadı və geniş dünyagörüşü ilə digər
rəssam dostlarından fərqlənirdi. Van Ven bir müddət İtaliyada
yaşamışdır. Şübhəsiz ki, müəlliminin italiyan təsviri incəsənəti, antik
incəsənət barədə söhbətləri gənc rəssamı bütün bunları öz gözləri ilə
görməyə həvəsləndirirdi.
1600–cü il may ayında Piter Paul rəssamlar ölkəsi olan İtaliyaya
yollandı. Piter onun gələcəyinə böyük təsi göstərən 7 il ərzində
İtaliyada yaşadı. İtaliyada olduğu müddətdə Rubens italyan
mədəniyyətini, incəsənətini dərindən mənimsədi. Şimali Avropada Rubens
kimi İtalyan incəsənətini dərindən bilən ikinci bir rəssam çətin
tapılar. Gənc rəssam bir müddət sonra antik incəsənət sahəsində ən güclü
mütəxəssisə çevrildi.
İtaliyada Rubens Mantui hersoqu Vinçenzo Qonzaqonun dəvəti ilə
xidmətə cəb olundu.Hersoq özünün bəzi şəxsi portretləri istisna olmaqla
heç bir orijinal əsər sifariş etmədi.Hersoq öz şəxsi kolleksiyasını
tamamlamaq üçün Rubensdən bəzi rəssamların məşhur əsərlərini çəkməyi
sifariş edirdi.Hersoq Rubensə Florensiyada,Venesiyada işləmək imkanı
yaratdı.
1603-cü ildə Vinçenzo Rubensi ispan kralı III Filipə hədiyyələr
göndərən missiyanı tərkibinə daxil etdi. Ruben bunun vasitəsilə öz
əsərlərini krala göndərirdi. 1601-1602 və 1605-1608 ci illər Rubens
yaradıcılığı üçün çox əhəmiyyətli illər oldu. 1608-ci il oktyabrda
Rubens anasının ağır xəstə olması barədə öyrənir və tələsik Antverpenə
qayıdır. Lakin, Rubens Antverpenə qayıtdıqda anası artıq ölmüşdü.Rəssam
öz sevimli ölkəsi olan İtaliyaya qayıda bilmədi. Antverpendə Rubensin
rəssamlıq istedadına insanlar bələd idi. Tədricən o, Antverpendə ən
məşhur rəssama çevrildi.
23 sentyabr 1609-cu ildə Rubens,Flandriya hersoqu Albertin sarayinda
işləmək təklifi alır. 10 il sonra Rubens 17 yaşlı İzabella Brantla ailə
həyatı qurur və Antverpendə böyük ev alıb Flandriyada məskunlaşır.
Rubens Flandriyaya ele vaxtda gəlmişdi ki,həmin dövrdə siyasətdə baş
verən fasilələr milli incəsənətin inkisafina müsbət təsir göstərdi.
1609-cu ilə kimi və Cənubi Niderland (Hollandiya) və ispanların
hakimiyyətindən azad olmuş Şimali Niderland arasında baş verən
müharibələr 1609-cu ildə tərəflərin barışıq imzalaması ilə
nəticələndi.Bundan sonra müharibə vaxtında zərər çəkmiş sahələrin
bərpasına başlanılıdı. Başlıca olaraq kilsələrin bərpasına geniş yer
ayrılmışdı.
Rubensin tələbələrinin sırasında tanınmış Van Deyk, Kvellinus, Sxup,
Van-Huk, Dipevbek Vouters, Deqmont, Herard, Duffe, Frankoys, Van-Mol və
digər tanınmış rəssamlar vardır. Rusiyada yerləşən məşhur Ermitaj muzeyi
Rubensin rəsmləri ilə zəngindir. Bu muzeydə Aqrinin qovulması (1625-ci
il); Çarmıxa çəkilmiş İsa (1613-1614-cü il); Venera və Adonis (1615-ci
il); Romalı cəngavərin ovdan qayıdışı; İzabella Brant; Suzanna Fourman
və qızlarının portretləri və digər bir birindən maraqlı əsərləri vardır.
İncəsənət tarixində Rubens təkcə flamand rəssamlıq məktəbininin
görkəmli nümayəndəsi deyil həmçinin XVII əsr avropa rəssamlıq məktəbinin
çox görkəmli nümayəndəsi hesab olunur.
Yaradıcılığının ilkin illərində Rubens müxtəlif italyan
rəssamlarından öyrəndiklərini ümumiləşdirərək öz yaradıcılığının sonrakı
illərində həmin üsul və keyfiyyətlərdən istifadə etmişdir.
Rubensin həyatında, onun yaradıcılığında mühüm təcrübə əldə
etməsində, həmçinin (Salamon de Bross tərəfindən inşa olunmuş)
Lüksenburq sarayında Fransa kraliçası Mariya Mediçinin təşəbbüsü ilə
işlədiyi illərdir. Mediçi Rubensə təkilif edir ki, sarayı kraliçanın
həyat tərzini əks etdirən,onun keçmişini özündə birləşdirən rəsm və
müxtəlif epizdolarla bəzəsin. Rubensin işi bu baxımdan çox çətin idi.
Belə ki, Mariya Mediçi çox gözəl qadın idi və onun həyatı çox parlaq və
yadda qalan hadisələrlə dolu idi. Rubens bu işin öhdəsindən məharətlə
gəlib Lüksenburq sarayını fransız təbii sənət məktəbinin ənənələrini
unutmamaq şərti ilə bəzəyir.
1623-cü ildə Piter Paul Rubensin yeganə qızı olan on iki yaşlı Klara
Serena ölür. 1626-cı ilin yayında isə 17 illik xoşbəxt ailə həyatından
sonra Rubensin həyat yoldaşı İzabella Rubens ölür. Onun ölümünün səbəbi
məlum deyildi, lakin güman edilir ki, İzabella həmin dövrdə Antverperndə
vüsət almış vəba xəstəliyindən dünyasını dəyişmişdir.
Növbəti onillik ərzində Rubens, bərpa işlərində aktiv iştrak edir,
kilsə rəsmləri çəkirdi. Rubens bir çox yerlərdən müxtəlif təkliflər
alırdı. Beləliklə 1622-1625-ci illərdə o, Mariya Madeçinin (fransız
kralı XIII Lyudovikin anası) bütün həyatını əks etdirən və Parisdəki
sarayını bəzəyən əsərlər yaradır. Bu işlə əlaqədar Rubens üç dəfə
Fransaya səfər edir
Bütün bu ürəksarsıdıcı hadisələrdən sonra Rubens diplomatik
fəaliyyətə başlayır. 1621-ci ildə əri öldükdən sonra hersoqinya İzabel
Fladriyanı təkbaşına idarə edirdi.Rubens İzabelin təklifi ilə
Flandriyanın konsulu vəzifəsini icra edir.İşi ilə əlaqədar olaraq Rubens
bir sıra ölkələrə səfər edirdi.O, 1629-30-cu illərdə Londona səfər
edərkən İngiltərə ilə İspaniya arasında münassibətlərin bərpası
istiqamətində çox mühüm işlər görür. İncəsənətə böyük məhəbbəti olan
İgiltərə kralı I Karl ilə ümumi dil tapmaq Rubens üçün asan olur.
1630-cu ildə I Karl Rubensə "Cəngavər” titulu verir. Həmin il Rubensə
Kembric universitetinin diplomu verilir.
Rubens yazır : "Mən əsil Labirintin içinə düşmüşəm, bütün günüm səhər
və axşam dövlətin qayğıları ilə əhatə olunub". Karl ilə gizli
danışıqlar aparır eyni zamanda onun portretini çəkir. IV Filip Rubensi
gizli məsləhətçisi elan edir.
Bu illərdə Ruben özünün məşhur əsəri olav "Merkuri və Arqus" əsərini
yaradır. ”Merkuri və Arqus” əsəri qədim əfsanəyə əsaslanır .Əfsanəyə
görə Yunona Yonu inəyə çevirir. Və ona nəzarət etmək üçün Arqusu təyin
edir .Merkuri isə Arqusu öldürərək Yonu azad edir. Rubens öz dövrünün ən
savadlı şəxsiyyətlərindən biri olub.O, antik ədəbiyyatı çox sevir,bir
çox müasir və qədim dillərdə sərbəst danışa bilirdi.Flandriya höküməti
Rubensin yüksək savada və istedada malik olduğu üçün diplomatik
görüşlərə çox vaxt onu göndərirdilər.Lakin Rubens həmişə özünün
sənətinin rəssamlıq olduğunu həmişə qeyd edirdi.Rubensin kolleksiyasında
çoxlu tarixi əsərləri,tarixi şəxsiyyətlərin portretləri vardır.Bu
tarixi əsərlərə Marin Mediçinin həyatını əhatə edən 21 əsər
daxildir.Bura daxil olan əsərlər içərisində "Marin Mediçinin tacqoyma
mərasimi” öz gözəlliyi ilə seçilir.Əsərdə Marin Madiçinin
siması,paltarı,hətta qot üslubu ilə tikilmiş sarayın elementləri də
dəqiqliklə işlənmişdir.
Rubens Flamand təsviri sənətinə yeni janr ov səhnələrinini gətirdi.Bu
səhnələrə "Pələng ovu” , "Timsah ovu" və sair əsərlər daxildir.
Rəssamın yaradıcılığında mühüm yeri onun portretləri tutur.Onun ikinci
həyat yoldaşı Elena Fourmenin, 1618-ci ildə çəkdiyi "Karlın qızı”
əsərləri də bu siyahıya daxildir.
Rubensin daha bir məşhur əsəri həyat yoldaşı İzabelin portreti
olmuşdur.
1630-1635-ci illər istər Rubensin yaradıcılığında,istərsə də onun
şəxsi həyatında ən gözəl dövr hesab olunur. Ailəsində olan itkiləri,yeni
həyat yoldaşı qismən unutdurmuşdu. Cəmiyyətdə, insanlar arasında böyük
nüfuz sahibi olan Rubens ömrünün son illərində yaradıcılığını
Antverpendə şəhərdən kənarda yerləşən evində davam edirdi.Tədricən
rəssamın səhhətində yaranan problemlər yaranır.Revmatizm ağrıları Ruben
üçün dözülməz həddə çatmışdı.
27 may 1640-cı ildə Rubens öz vəsiyyətnaməsini yazır. 28-29 may
günləri Rubensiv ağrıları daha da şiddətlənir. Hamilə olan həyat yoldaşı
onun bu vəziyyətində heç bir kömək göstərə bilmir. 30 may 1640-cı ildə
səhər saatlarında dahi rəssam dünyasını dəyişir.Mənbələrdə qeyd
olunurki, rəssam 2 iyun 1640-cı ildə böyük təntənə ilə basdırılır.
Dahi rəssam öz əsərlərində insanı sanki rənglər dünyasına aparır. O,
əsərlərində insan həyatının gözəlliklərini dəqiqlik və ustalıqla əks
etdirir. Biz onun əsərlərinin qəhrəmanlarında gözəllik, həyatsevərlik
hissivi dərk edirik. Bütün bunlar rəssamın həyat tərzi, xarakteri və
yüksək professionallığı ilə əlaqədardır. Rubensin əsərlərində olan bir
neçə rəng elə ifadə olunur ki, sanki qarşımızda olan tablo bir neçə
rəngdən ibarət olan əsər deyil, bütöv rənglərin simfoniyasından ibarət
canlı bir səhnədir.
|